Fout 1. Onvoldoende due diligence

Een van de meest voorkomende, ernstige fouten die bij een bedrijfsovername wordt gemaakt, is dat een koper nalaat een grondig due diligence-onderzoek te doen naar de onderneming die hij wil overnemen. Lees hier meer over wat een due diligence onderzoek inhoudt. Als de koper voor de overname onvoldoende onderzoek heeft gedaan naar de onderneming, dan kan dit ernstige financiële, operationele of juridische gevolgen hebben. De meeste juridische procedures na een overname (tussen een koper en verkoper), gaan over kwesties die tijdens een due diligence aan het licht hadden kunnen komen en geregeld hadden kunnen worden in het overnamecontract.

Hierna komen nog 7 veelvoorkomende fouten aan de orde, die bijna allemaal tevens voorbeelden zijn van problemen die bij een goed due diligence voorkomen hadden kunnen worden.

Fout 2. Overschatting van synergiën bij bedrijfsovername

Een andere veelvoorkomende fout bij bedrijfsovernames is het door de koper overschatten van de verwachte synergiën. De verwachte synergiën tussen de bestaande onderneming van de koper en de te verwerven onderneming (zoals kostenbesparingen of omzetgroei) maken vaak deel uit van de belangrijkste voordelen die men met een bedrijfsovername beoogt. Deze synergiën bepalen ook in grote mate de koopprijs en het toekomstperspectief van de onderneming na de verkoop. Als deze synergiën uitblijven, dan is dat voor alle betrokken een groot probleem.

Voorbeeld: KPN/Getronics
Een voorbeeld van een gebrek aan synergie is de overname van IT-bedrijf Getronics door KPN in 2007. KPN hoopte synergiën te bereiken door IT-diensten als toegevoegde waarde te leveren aan klanten die op dat moment alleen datacommunicatie- en telefoniediensten afnamen. Maar die synergie bleek er voor de klanten van KPN onvoldoende te zijn en KPN slaagde er niet in om de IT-divisie winstgevend te maken. Deze overname resulteerde uiteindelijk in flinke afschrijvingen en het afstoten door KPN van delen van Getronics.

Fout 3. Financiële onderschatting van de effecten van de bedrijfsovername

Het onderschatten van de financiële effecten van een bedrijfsovername kan leiden tot ernstige liquiditeitsproblemen. Dit benadrukt het belang van grondige financiële analyses en due diligence bij bedrijfsovernames, waarmee potentiële financiële risico’s en liquiditeitsproblemen vooraf geïdentificeerd kunnen worden. Als potentiële financiële risico’s en liquiditeitsproblemen vooraf in beeld zijn, kunnen ze in de dealstructuur worden opgelost, of kan het reden zijn om van de transactie af te zien (als bijvoorbeeld blijkt dat de financiële risico’s oncontroleerbaar groot kunnen zijn).

Voorbeeld: RBS/ABN AMRO
Een dramatisch voorbeeld van financiële onderschatting is de overname van ABN AMRO door de Royal Bank of Scotland (RBS) in 2007. RBS betaalde een enorme premie voor ABN AMRO en verzwakte daarmee zijn eigen financiële positie, waardoor het geen verrassingen meer kon opvangen. Toen de financiële crisis toesloeg, had RBS geen spek meer op de botten en werd het gedwongen om staatssteun te ontvangen (en leed het een van de grootste verliezen ooit in de banksector).

Fout 4. Slechte product-integratieplanning na de bedrijfsovername

De integratie van de producten van de twee bedrijven na een overname is een kritiek proces dat vaak wordt onderschat. Een slechte integratieplanning kan leiden tot culturele conflicten, operationele problemen en waarde vernietiging (met als gevolg bijvoorbeeld dat beoogde synergiën niet worden gerealiseerd).

Voorbeeld: Skype/eBay
Een opmerkelijk voorbeeld van slechte integratieplanning is de overname van Skype door eBay in 2005. Hoewel Skype op dat moment een opkomende leider was in de VoIP-markt, slaagde eBay er niet in om de technologie effectief te integreren in zijn online veilingplatform en om hiervoor een verdienmodel te ontwikkelen. Deze mislukte integratie leidde tot een afschrijving van miljarden dollars en uiteindelijk werd Skype verkocht aan een ander bedrijf.

Fout 5. Verwaarlozen van de verschillen tussen de bedrijfsculturen

Bij Fout 4 schreef ik al over wat er mis kan gaan als er onvoldoende aandacht is voor de productintegratie. Maar dit kan ook gelden voor de integratie van bedrijfsculturen. De bedrijfsculturen van de te fuseren ondernemingen is een kritisch aspect dat bij bedrijfsovernames vaak wordt verwaarloosd. Culturele verschillen tussen de twee fuserende bedrijven kunnen leiden tot conflicten en verminderde productiviteit, waardoor beoogde synergiën uitblijven.

Voorbeeld: DaimlerChrysler
Een bekend voorbeeld is de fusie tussen Daimler-Benz en Chrysler in 1998, waarmee het op twee na grootste autobedrijf ter wereld ontstond. Hoewel het destijds als een historische deal werd gepresenteerd, bleek de fusie een mislukking te zijn. Een van de oorzaken was dat de Duitse en Amerikaanse bedrijfsculturen te sterk verschilden, wat leidde tot interne conflicten en inefficiënties. Het gebrek aan aandacht voor culturele integratie was een belangrijke factor in het falen van deze fusie. Deze fusie resulteerde in enorme financiële verliezen voor beide bedrijven en uiteindelijk werd de fusie weer ongedaan gemaakt.

Fout 6. Gebrek aan communicatie tijdens/over het overnameproces

Een gebrek aan open en eerlijke communicatie met medewerkers tijdens het overnameproces kan leiden tot onzekerheid en weerstand. Het gevolg kan bijvoorbeeld zijn dat de ondernemingsraad zich actief met de overname gaat bemoeien, of extra waarborgen gaat eisen.

Voorbeeld: PostNL/Sandd
Tijdens de overnamegesprekken tussen de Nederlandse postbedrijven PostNL en Sandd, ontstonden zorgen onder de medewerkers van beide bedrijven over de gevolgen voor hun werkgelegenheid en arbeidsvoorwaarden. Het gebrek aan transparantie en de onduidelijke communicatie leidde tot onzekerheid en veel betrokkenen zochten de media op om druk uit te oefenen. De ondernemingsraad van PostNL bemoeide zich vervolgens actief met de overname en stelde extra eisen aan de nieuwe eigenaar met betrekking tot de bescherming van de rechten van het personeel.

Fout 7. Onvoldoende juridische bijstand bij de bedrijfsovername

Het is belangrijk dat de bij een fusie of bedrijfsovername gemaakte afspraken op de juiste wijze worden opgeschreven en dat koper en verkoper worden bijgestaan door een M&A advocaat die ervaring heeft met de materie en het overnameproces. Als een M&A advocaat onvoldoende gevoel heeft bij het proces en de communicatieve en commerciële skills mist om de risico’s goed af te wegen tegen de kansen, kan dit de doodsteek blijken voor een overname. Als de M&A advocaat onvoldoende inhoudelijke kennis heeft, kan dit leiden tot dure fouten in de overnamecontracten.

Voorbeeld uit de eigen praktijk
De namen van de koper en verkoper bij dit voorbeeld kunnen niet genoemd worden aangezien het een voorbeeld is uit de praktijk van Lukas Witsenburg (M&A advocaat bij Penrose). In dit geval wilde een cliënt van Lukas 100% van de aandelen in een IT-onderneming (een Saas product) verkopen. De advocaat van de koper stelde het concept koopcontract op, maar gebruikte een voorbeeld dat kennelijk eerder was gebruikt voor de koop van een transportbedrijf. Het gevolg was dat er in de overnameovereenkomst geen aandacht werd besteed aan onderwerpen als intellectueel eigendom, data security, privacy, etc. Daarentegen schonk de overnameovereenkomst veel aandacht aan de arbeidsomstandigheden van chauffeurs en de technische staat van bedrijfswagen (twee aspecten waar bij deze onderneming geen sprake van was). De verkoper had er geen belang bij deze passages aan te passen, maar de koper zal achteraf wel in zijn maag hebben gezeten met deze koopovereenkomst.

Fout 8. Niet luisteren naar externe adviseurs

Vaak ziet men wat men wil zien. Het kan verleidelijk zijn om te vertrouwen op interne expertise, maar het is verstandig om tegenspraak te organiseren door externe adviseurs, zoals accountants, juristen en strategisch consultants, te raadplegen om een objectief perspectief te krijgen en mogelijke valkuilen tijdig te identificeren. Dit werkt echter alleen goed als de externe adviseurs niet (enkel of allemaal;) op basis van een succes fee werkt, aangezien de adviseurs in dat geval een eigen belang krijgen om de fusie of bedrijfsovername door te laten gaan (waardoor de onafhankelijkheid van het advies wordt aangetast).

Voorbeeld uit de eigen praktijk
Ook in dit geval volgt een voorbeeld uit de praktijk van Lukas Witsenburg, waardoor de namen van de betrokken partijen niet genoemd kunnen worden. In dit geval stond Lukas Witsenburg als M&A advocaat een koper bij die een IT-onderneming wilde kopen die goed paste bij inmiddels redelijk gevuld fonds van koper. Er was (zoals meestal) haast, en bij de over te nemen onderneming had men het erg druk; te druk om de dataroom voor het due diligence goed in te richten. Hierdoor kon geen goed beeld gegeven worden van de financiële en fiscale positie van de onderneming. Bij een overnameadvocaat gaan dan alle alarmbellen af. Er  dienen hiervoor ten minste goede vrijwaringen en zekerheden worden bedongen (of koper moet afzien van de transactie). In dit geval werd het juridische advies echter in de wind geslagen en vertrouwde koper op de mening van de adviseurs die beloond werden op basis van een succes fee. Nog geen 2 maanden na de overname bleek het vertrouwen van de koper in de transactie ongegrond te zijn, en moest koper een aanzienlijk bedrag bijstorten om de schulden van de onderneming te kunnen blijven voldoen.

Conclusie

Fusies en bedrijfsovernames zijn complexe transacties die een zorgvuldige planning, een grondig onderzoek en deskundige begeleiding vereisen. De fouten die in dit blog zijn besproken, zijn slechts enkele van de vele valkuilen die kunnen worden vermeden met de juiste aanpak en begeleiding. Door te leren van voorbeelden van zowel succesvolle als mislukte overnames, kunnen bedrijven hun kansen op een succesvolle overname en integratie vergroten. Het is van belang om te onthouden dat bedrijfsovernames een lange termijninspanning zijn en dat haastige beslissingen vaak tot teleurstellingen kunnen leiden. Het gecontroleerd en zorgvuldig nemen van de juiste stappen en het vermijden van de genoemde fouten kan de weg banen naar succesvolle en winstgevende bedrijfsovernames.

Als M&A advocaat staat Lukas Witsenburg dagelijks ondernemingen bij die overgenomen worden of die met een fusie of bedrijfsovername hun groeistrategie verwezenlijken. Iedere sector kent zijn eigen uitdagingen bij bedrijfsovernames. In dit blog heeft Lukas Witsenburg vanuit zijn perspectief als ondernemingsrechtadvocaat een aantal vaak gemaakte fouten beschreven.

Neem voor meer informatie over een fusie of een bedrijfsovername vrijblijvend contact op met Lukas Witsenburg (M&A advocaat), op l.witsenburg@penrose.law of tel.: 06-15025194.

Advocatenkantoor Penrose, Amsterdam.