Een keer trek je de conclusie. Deze samenwerking is een illusie.

De zakelijke liefde is over. Het botert niet meer. De ooit zo hoopgevende samenwerking loopt spaak. Een aandeelhoudersgeschil is het resultaat. Ik word regelmatig benaderd door aandeelhouders van een BV die zich in deze benaderde positie bevinden. De spanningen lopen op en de vertrouwensrelatie tussen de aandeelhouders is inmiddels zodanig aangetast dat het noodzakelijk is dat de aandeelhouders van elkaar worden gescheiden.

Advocaten gespecialiseerd in het ondernemingsrecht kunnen ruziënde aandeelhouders diverse mogelijkheden adviseren om ‘uit elkaar te gaan’. De eenvoudigste oplossing is een ‘harde scheiding’ waardoor één van de gebrouilleerde aandeelhouders zijn aandelen in de BV opgeeft. Dit kan bijvoorbeeld worden gerealiseerd doordat deze aandelen worden verkocht en geleverd aan een derde en/of aan de achterblijvende aandeelhouder. Een andere mogelijkheid is dat deze aandelen door BV worden ingekocht of worden ingetrokken. De vertrekkende aandeelhouder zal dan een vergoeding voor het verlies van zijn aandelen willen ontvangen. In deel 2 van deze blogreeks vertel ik meer over de manieren waarop een harde scheiding kan worden bereikt.

Alles…. of niets?

Door een dergelijke aandelentransactie verliest de vertrekkende aandeelhouder zijn belang in het vermogen van de BV. Dit kan voor de vertrekkende aandeelhouder vervelende consequenties hebben. Deze aandeelhouder verkrijgt weliswaar een vergoeding voor het verlies van zijn aandelen (de koopsom), maar als de deur eenmaal definitief gesloten wordt dan blijven activiteiten en/of goederen die daarvoor (sterk) verbonden waren aan de vertrekkende aandeelhouder zoals klanten (waarmee jarenlange relaties kunnen zijn opgebouwd), werknemers (zoals het team werkzaam voor de aandeelhouder) en inventaris (denk aan de door een aandeelhouder voor zijn werkkamer aangekochte kunstobjecten) in de BV achter. Kan dit niet anders?

Verdeling van het vermogen

Ja, de zakelijke scheiding kan op een andere manier worden geregeld! De door Acda en De Munnik bezongen “cd van jou, cd van mij” verdelingstechniek kan ook bij een aandeelhoudersgeschil worden toegepast. In dit blog zal ik daarvoor een aantal mogelijkheden beschrijven op basis van een voorbeeld casus. Wil je meer weten of eens met mij van gedachten wisselen, neem dan vooral contact op!

Voorbeeld casus: Autodealer BV

Stel dat Autodealer-BV twee aandeelhouders kent, te weten Rianne en Gerrit (figuur 1). De Autodealer-BV verkoopt twee soorten auto’s, rode en groene auto’s. Gerrit heeft een voorliefde voor groene auto’s terwijl Rianne een enorme potentie ziet in rode auto’s. Autodealer-BV heeft een roulerende voorraad, maar gemiddeld bestaat het wagenpark uit 50 rode en 50 groene auto’s. Na 10 jaren intensief te hebben samengewerkt raken Gerrit en Rianne gebrouilleerd, hun toekomstvisies lopen sterk uiteen en de besluitvorming raakt in een impasse. Gerrit en Rianne willen door als ondernemer maar zijn het erover eens dat een beëindiging van de samenwerking onvermijdelijk is. Wat kunnen zij doen?

Optie 1. De ruziesplitsing

De scheidende aandeelhouders kunnen allereerst een zogenaamde ‘ruziesplitsing’ initiëren. Dat is een variant op de juridische splitsing geregeld in het Burgerlijk Wetboek. Voor een dergelijke splitsing wordt een notariële akte vereist. In de notariële akte beschrijft de notaris op welke wijze het vermogen van de BV wordt gesplitst. Als gevolg van deze splitsing wordt het vermogen van de BV (zoals de klanten, relaties, contracten en inventaris) verdeeld over twee of meer vennootschappen. De aandeelhouders worden na de splitsing dan de zelfstandige eigenaar van één (nieuwe) BV. Het grote voordeel van een splitsing is dat de splitsing kostenneutraal kan plaatsvinden. Er hoeft dus geen koopprijs of vergoeding door de ene aandeelhouder aan de andere aandeelhouder te worden betaald.

In mijn voorbeeld-casus kunnen Gerrit en Rianne overeenkomen dat het wagenpark van de autodealer-BV wordt gesplitst en verdeeld over twee BV’s. Na de ruziesplitsing worden Gerrit en Rianne dan ieder de enige aandeelhouder van een nieuwe onderneming, Autodealerrood-BV en Autodealergroen-BV (figuur 2).

Optie 2. De gedeeltelijke (ver)koop (activa/passiva transactie)

De scheidende aandeelhouders kunnen daarnaast besluiten dat de vertrekkende aandeelhouder de mogelijkheid krijgt om een deel van het vermogen van de BV ‘mee te nemen’. In de praktijk zal dit veelal plaatsvinden doordat de vertrekkende aandeelhouder deze activiteiten / goederen van de BV (door middel van een koop/verkoop) zal overnemen. De overname kan ook bestaan uit het meenemen van verplichtingen (zoals het onderhanden werk) of vorderingen (de betalingsverplichtingen van een debiteur). Deze vorm van uittreding kan daarom worden gezien als een activa-passiva transactie.

In mijn voorbeeld-casus kunnen Gerrit en Rianne overeenkomen dat Rianne een nieuwe BV opricht met het doel om daarmee een deel van het wagenpark en de daarbij behorende activiteiten van Autodealer-BV te kopen. Tegelijkertijd draagt aandeelhouder Rianne haar aandelen in de Autodealer-BV over aan Gerrit of worden deze aandelen ingetrokken (figuur 3). De vergoeding die Rianne voor haar aandelen ontvangt kan zij vervolgens verrekenen met de door Rianne te betalen koopprijs voor de activa.

Optie 3. De uitkering van vermogen

De scheidende aandeelhouders kunnen besluiten dat bepaalde goederen die eigendom zijn van de BV worden uitgekeerd aan de aandeelhouders. Het eigendom van deze goederen verplaatst daardoor van de BV naar de aandeelhouders. Net als de uitkering van winst of een tussentijdse dividend uitkering vereist deze uitkering van vermogen een aandeelhoudersbesluit. Vervolgens dient het bestuur van de BV te controleren of de BV (nadat zij het eigendom van deze goederen heeft verloren) nog aan haar lopende verplichtingen kan blijven voldoen. Kort gezegd is de uitkering alleen mogelijk als de BV er financieel goed voor staat, dus voldoende liquide is. Als het bestuur eenmaal de vereiste goedkeuring heeft verstrekt dan kunnen de goederen vervolgens juridisch worden geleverd aan de aandeelhouders.

In mijn voorbeeld-casus kunnen Gerrit en Rianne besluiten dat (een deel van) het wagenpark (bijvoorbeeld 20 groene, 20 rode auto’s) wordt uitgekeerd aan Rianne en Gerrit. Omdat het niet mogelijk is om deze auto’s in gelijke delen op te knippen (zoals dat bij geld wel het geval is) worden deze auto’s 50/50 het eigendom van Rianne en Gerrit. Vervolgens zouden Rianne en Gerrit kunnen overeenkomen dat Rianne haar eigendomsrechten op de groene auto’s overdraagt aan Gerrit, evenals Gerrit zijn eigendomsrechten op de rode auto’s aan Rianne overdraagt. Doordat Rianne en Gerrit gelijk oversteken (“jij het een, ik het ander”), kunnen zij overeenkomen dat er onderling wordt verrekend en er geen koopprijs wordt betaald (figuur 4).

Optie 4. Alternatieve vormen van samenwerking

In de klassieke samenwerking (50% / 50%) zijn de aandeelhouders dikwijls ook de bestuurders van de onderneming. Bestaat er tussen deze personen onenigheid over de koers, dan heeft dit verschil van inzicht zeer waarschijnlijk tot gevolg dat er (in zowel de algemene vergadering als het bestuur) bij het ontbreken van een meerderheid geen besluiten kunnen worden genomen. Deze organen van de vennootschap verkeren dan een in impasse (een “deadlock”).

In dit scenario is het niet noodzakelijk dat één van de aandeelhouders de BV verlaat. Een advocaat ondernemingsrecht kan alternatieve vormen van samenwerking bespreken en adviseren. Bijvoorbeeld:

• De aandeelhouders kunnen overeenkomen dat één van de aandeelhouders zijn zeggenschapsrechten in de BV opgeeft (het stemrecht in de algemene vergadering en het bestuur), maar recht blijft houden op de uitkering van dividend. In de praktijk worden daarvoor stemrechtloze aandelen of certificaten van aandelen.
• De aandeelhouder kunnen -naast henzelf- een derde onafhankelijke bestuurder benoemen. Zijn de twee bestuurders het oneens, dan heeft de derde bestuurder een doorslaggevende stem
• De aandeelhouders kunnen een bindend advies regeling sluiten (bijvoorbeeld in een aandeelhoudersovereenkomst). Deze regeling bepaalt dat een derde (de bindend adviseur) een bepaalt besluit neemt indien dit besluit niet kan worden genomen door de aandeelhouders.
• De aandeelhouders / bestuurders kunnen in een bestuursreglement een taakverdeling opnemen voor het bestuur. Deze taakververdeling bepaalt dan dat aan iedere bestuurder bepaalde taken en verantwoordelijkheden worden toegekend.

In mijn voorbeeld-casus kunnen Gerrit en Rianne bijvoorbeeld een taakverdeling in een bestuursreglement opnemen waarin is voorgeschreven dat Rianne verantwoordelijk is voor de in- en verkoop van rode auto’s en Gerrit voor de in- en verkoop van groene auto’s. Gezamenlijk stellen Rianne en Gerrit het jaarlijkse budget vast en hebben ieder voor een gelijk deel recht op de winstuitkering. Als alternatief kunnen ze ook afspreken dat alle winst op de groene auto’s voor Gerrit is van de rode voor Rianne (het zogenaamde “tracking stock”) .

Tot slot

Frictie tussen aandeelhouders kan leiden tot vertraging in de besluitvorming en schade voor onderneming. De oplossing hoeft niet zwart wit (alles of niets) te zijn; er leiden altijd meerdere wegen naar Rome. In dit blog heb ik daarvoor een aantal routes geschetst zoals de ruziesplitsing, de (gedeeltelijke) overname van activiteiten, de uitkering van vermogen en alternatieve vormen van samenwerking. Van deze technieken zijn ook mengvormen mogelijk. In deel 2 van deze blogreeks zal ik inzoomen op de mogelijkheden om een harde scheiding door middel van een aandelenoverdracht te bewerkstelligen.

Neem bij vragen over een aandeelhoudersgeschil of aandeelhoudersconflict gerust contact op met ondernemingsrechtadvocaat Thomas Schutte via e-mail t.schutte@penrose.law of telefoon 020 – 240 0710.

Advocatenkantoor Penrose, Amsterdam.