Wat is beslag?

Beslag is de handeling waarin onderdelen van het vermogen van een schuldenaar juridisch dan wel feitelijk worden afgezonderd. Vaak is dit ter bewaring van het vermogen zijn voor een (geld)vordering die de schuldeiser heeft.

Verschil conservatoir en executoriaal beslag

Er is een belangrijk verschil tussen conservatoir en executoriaal beslag. Dat ligt eigenlijk al in de naam besloten. Conservatoir beslag is bedoeld voor het veiligstellen (conserveren) van zaken en executoriaal beslag is om uitvoering (executie) te geven aan een eindvonnis. Conservatoir beslag is om de vordering veilig te stellen en executoriaal beslag is om de vordering na de procedure te gaan innen.

Conservatoir beslag kan het begin van en tijdens een procedure zijn en executoriaal beslag is aan het einde van een juridisch geschil waar de zaken van de partij onder wie beslag is gelegd daadwerkelijk kunnen worden uitgewonnen.

Het beslagrekest voor conservatoir beslag moet worden ingediend door een Nederlandse advocaat. Na verlof van de rechter wordt het beslag in feite gelegd door de deurwaarder door de betekening van het beslag aan de beslagene of aan de derde onder wie beslag wordt gelegd. Zo’n derde kan bijvoorbeeld de bank zijn. In de praktijk is er dan een verschil tussen een regulier en een zogenaamd bureaubeslag. Voor een regulier beslag gaat de deurwaarder letterlijk op pad en bij een beslag vanachter het bureau wordt het beslag langs elektronische weg gelegd; bij een onroerende zaak schrijft de deurwaarder het beslag bijvoorbeeld rechtstreeks in bij het kadaster en bij een bankbeslag wordt het rechtstreeks elektronisch ingestuurd bij de beslagafdeling van de bank.

In de rechterlijke toestemming voor het leggen van beslag is ook de termijn bepaald wanneer de echte procedure (de hoofdzaak) moet worden begonnen na de beslaglegging. Die termijn is als uitgangspunt veertien dagen. De hoofdzaak kan bijvoorbeeld een bodemprocedure of een kort geding zijn. Als de echte procedure niet binnen de termijn wordt gestart, vervalt automatisch het conservatoire beslag. Dit is dus een belangrijke termijn in de gaten te houden en dat geldt voor zowel de beslaglegger als de beslagene. Die termijn geldt ook als er schikkingsonderhandelingen lopen: in praktijk wordt wel eens vergeten om de procedure dan toch alvast te starten, zodat het beslag niet komt te vervallen.

Conservatoir beslag wordt automatisch omgezet in executoriaal beslag indien de procedure door de beslaglegger wordt gewonnen. Indien degene die het beslag heeft gelegd de procedure verliest, dan vervalt het beslag en dan is het aanvankelijke beslag in principe onrechtmatig gelegd. Die onrechtmatigheid heeft dan als uitgangspunt de plicht tot schadevergoeding tot gevolg voor de beslaglegger. Dat kan heel ver gaan: indien een vrachtschip tijdens de procedure bijvoorbeeld aan de ketting heeft gelegen en de eigenaar van het schip wint de procedure, dan moet de wederpartij de schade vergoeden omdat het schip geen vracht heeft kunnen vervoeren.

Hoe leg ik conservatoir beslag?

Het leggen van bewarend beslag is, maar deels was, eigenlijk vrij eenvoudig in Nederland. Er moet sprake zijn van een vordering die ‘summierlijk’ is aan te tonen en het verzoekschrift (ook wel: beslagrekest) moet voldoen aan de wettelijke vereisten. Rechters zijn inmiddels strenger geworden wanneer wel en geen conservatoir beslag wordt toegestaan. Die ontwikkeling was al ingezet voordat het Coronavirus uitbrak. Het strenger worden, is mede ingegeven doordat de gevolgen van een beslaglegging heel ver kunnen gaan: bankrekeningen bevroren, voorraden die niet meer kunnen worden verkocht of aandelen die niet meer kunnen worden overgedragen.

De rechter beslist doorgaans binnen één of twee werkdagen op de vraag of het conservatoire beslag wel of niet mag worden gelegd. Dat kan iets langer duren indien de rechter aanvullende vragen heeft over het verzoekschrift.

Zodra de rechter het beslagverlof heeft verleend, kan de deurwaarder het gaan uitvoeren.

Conservatoir beslag kan ook een (vergaand) drukmiddel zijn om een verdere procedure juist in de kiem te smoren. Je laat de wederpartij zien dat het menens is en dat je bereid bent om door te pakken. Veel geschillen worden na het leggen van beslag dan ook geschikt. Je moet hier dan wel een sterke zaak hebben omdat wanneer je beslag hebt gelegd en je verliest, dan is het beslag achteraf gezien onrechtmatig. Schadeplichtigheid is dan het gevolg. In een zaak waar de juridische kansen niet groot zijn, zal het leggen van beslag doorgaans niet geschikt zijn.

Kosten conservatoir beslag

Wat zijn de kosten voor beslaglegging? Dat zijn allereerst de griffiekosten voor de rechtbank. Die veranderen jaarlijks en in 2020 is dat € 656 voor een onderneming en € 304 voor een natuurlijk persoon. De tarieven publiceert de rechtspraak op haar eigen website.

De overige kosten bestaan uit de handelingen van de deurwaarder voor elk beslagexploot. Dat moet per zaak worden uitgerekend omdat de deurwaarder verschillende tarieven rekent voor verschillende soorten beslagen. Ook moeten er soms meerdere exploten worden betekend voor hetzelfde beslag. Een voorbeeld is derdenbeslag en aandelenbeslag. Daar moet het leggen van beslag worden (over)betekend aan de beslagene respectievelijk de vennootschap.

De kosten per akte van de deurwaarder voor het leggen van conservatoir beslag liggen grofweg tussen de € 80,- en € 250,-. Tenslotte zijn er ook de kosten van de advocaat die het beslagverzoekschrift opstelt. Reken daar op bedragen van enkele honderden tot enkele duizenden euro’s afhankelijk van de complexiteit en omvang van de zaak.

De kosten van het griffierecht en de deurwaarder worden geheel onderdeel van de vordering als een soort ‘binnengerechtelijke’ incassokosten. De kosten van de advocaat worden bij winst van de zaak maar deels onderdeel van de vordering, omdat deze kosten volgens een wettelijk puntenstelsel worden berekend en de vergoeding die dit oplevert dekt helaas nooit de werkelijke kosten.

Omzetting conservatoir naar executoriaal beslag

Als er aan het begin van de procedure conservatoir beslag is gelegd en de zaak wordt gewonnen, dan wordt het beslag automatisch (van rechtswege) omgezet naar executoriaal beslag. Indien er bijvoorbeeld bankbeslag is gelegd, dan valt het geblokkeerde bedrag ten goede van de schuldeiser / beslaglegger. Daarvoor moet wel het vonnis van de rechtbank door de deurwaarder aan de bank worden betekend. Indien er conservatoir beslag is gelegd op een onroerende zaak, zoals een woonhuis, dan kan de beslaglegger de openbare verkoop gaan inzetten. Dat laatste moet vaak wel via de hypotheekhouder.

Derdenbeslag

Wat derdenbeslag precies is, zit deels al in de naam: er wordt beslag gelegd onder een derde maar wel ten laste van degene die de schuld heeft. Een bekend voorbeeld is bankbeslag: het beslag wordt gelegd onder de bank maar op de bankrekening van degene die zou moeten betalen aan de schuldeiser. In juridische zin ligt het beslag op alles wat de schuldenaar van de bank te vorderen heeft: dat is doorgaans het tegoed op de bankrekening inclusief spaargeld. Dat laatste valt ook onder het bankbeslag.

Derdenbeslag door de schuldeiser is ook mogelijk op andere goederen die de schuldenaar bij derden heeft (liggen) zoals voorraden. Een fietsenfabriek (met juridische problemen) levert bijvoorbeeld een partij fietsen af bij een groothandel maar de fietsen zijn (nog) geen eigendom van de groothandel geworden: dan kan een schuldeiser van de fietsenfabriek beslag leggen op de fietsen die bij de groothandel (een derde) staan. De groothandel kan dan niet meer vrij beschikken over de fietsen.

Bewijsbeslag (de 843a vordering)

Een bijzondere vorm van beslag is het bewijsbeslag. Het is bedoeld om te voorkomen dat bewijs weg raakt, maar het wordt in de juridische praktijk breder ingezet, namelijk voor bewijs verzamelen en waarheidsvinding. In beginsel kan daarom ook -via de rechter- worden geëist dat het gevonden bewijs kan worden ingezien.

Indien juist ingezet, dan is bewijsbeslag een effectief instrument. Het kan een informatieachterstand doen opheffen. Bijvoorbeeld relevante achtergrondstukken die een bank niet wil afgeven terwijl de bank wel een lening probeert te incasseren. Ook bij arbeidsgeschillen kan het bewijsbeslag erg effectief zijn.

Bewijsbeslag wordt ook wel de 843a-vordering genoemd, vernoemd naar het relevante artikel uit het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. Dat is het wetboek dat gaat over hoe juridische procedures moeten worden gevoerd (met in totaal 1077(!) artikelen).

Aan de vereisten voor een geslaagde vordering op grond van artikel 843a Rv is voldaan als:
i. de eiser een rechtmatig belang heeft bij inzage van de gevraagde stukken;
ii. deze gevraagde informatie voldoende bepaalbaar is (geen visexpeditie);
iii. er een rechtsbetrekking bestaat (zoals een arbeidsovereenkomst of onrechtmatige daad); en
iv. er geen gewichtige redenen zijn om de gevraagde informatie niet te verstrekken en een behoorlijke procesorde niet is gewaarborgd zonder de gevraagde inzage.

Executie van vonnis

Juristen noemen het uitvoeren van een gerechtelijk vonnis: executie. Los van hoger beroep en cassatie is de tenuitvoerlegging van een vonnis het sluitstuk van een juridische procedure. Met het vonnis in de hand kunnen conservatoire beslagen die al waren gelegd, worden uitgewonnen. Indien bijvoorbeeld al bankbeslag was gelegd, dan moet de bank het beslagen vrijgeven aan de deurwaarder zodra er een executoriale titel is. Indien het conservatoire beslag op een onroerende zaak ligt, dan kan de eiser het proberen te gaan verkopen. In de praktijk kan dat lastig zijn als de hypotheekhouder niet wil meewerken.

Indien je beslag hebt gelegd, dan is het van belang dat wordt opgepast voor een faillissement van de schuldenaar. Door een faillissement vervallen de gelegde conservatoire en executoriale beslagen.

Wat zijn de kosten van het uitvoeren van executoriaal beslag? Dat is van tevoren eigenlijk moeilijk te zeggen. Het bestaat vooral uit de kosten van de relevante handelingen van de deurwaarder. Hier gelden wettelijke tarieven voor die doorgaans liggen tussen de € 80 – 250 per handeling. De deurwaardershandelingen beginnen met het betekenen van het vonnis aan de schuldenaar die de zaak heeft verloren. Het bestaat voor de rest bijvoorbeeld uit de veilingkosten indien er een openbare verkoop moet worden georganiseerd. Die verlopen soms ook via een notaris. De kosten van de executie zijn onderdeel van de vordering en mogen dus uit de opbrengst worden voldaan.

Executie van notariële akte

Niet alleen gerechtelijke vonnissen kunnen worden geëxecuteerd. Dat geldt ook voor zogenaamde authentieke akten, een mooi woord voor een notariële akte of een schikking die door de rechter is opgetekend tijdens een comparitiezitting.

Het bekendste voorbeeld van een authentieke akte is de hypotheekakte. Om de hypotheek uit te winnen, is geen vonnis van de rechter nodig. Indien er na de executieverkoop van de onroerende zaak nog een restschuld bij de bank over blijft, dan is voor het leggen van executoriaal beslag door de bank voor de restschuld geen vonnis nodig. Dat wordt in de praktijk wel eens vergeten. De hypotheekbank kan dus heel eenvoudig verder uitvoerend beslag leggen (bijvoorbeeld loonbeslag) op basis van de hypotheekakte, ook al is het vastgoed al gedwongen verkocht.

Een minder bekend voorbeeld van een authentieke akte die direct kan worden geëxecuteerd, is de notariële vaststellingsovereenkomst (vso). Voor advocaten -en dus hun cliënten- kan dit een heel nuttig instrument zijn indien bij een geschil een schikking wordt bereikt. Indien de schikking goed wordt verwoord in een vaststellingsovereenkomst door middel van een notariële akte, dan kan die worden uitgevoerd alsof het een definitief vonnis van de rechtbank is. Het grote (kosten)voordeel is dat indien de schikking niet (geheel) wordt uitgevoerd, de eisende partij niet alsnog naar de rechter hoeft.

Als voorbeeld: twee ondernemers hebben een geschil over de levering van een machine en de factuur daarvoor van € 10 miljoen. De leverancier wil betaling van zijn factuur. De afnemer wil eerst dat een onderdeel van de machine wordt nageleverd en is dan bereid om € 9 miljoen te betalen. De leverancier vindt dat hij al heeft geleverd wat is afgesproken. Hierover ontstaat een hoogoplopend conflict. Partijen schikken op nalevering van het onderdeel en betaling van € 9,75 miljoen in twee gelijke halfjaarlijkse termijnen. Dit wordt vastgelegd in een notariële akte. De nalevering en daarna de eerste betaling vinden plaats maar de tweede betaling gebeurt niet. De leverancier kan de deurwaarder nu direct de instructie laten betekenen om binnen twee dagen te betalen. Na verloop van die tweedaags termijn kan executoriaal beslag worden gelegd op alle zaken van de afnemer, bijvoorbeeld dezelfde machine maar ook op bankrekeningen en voorraden

Advocaat beslag en executie

Penrose is een advocatenkantoor in Amsterdam. Bij Penrose werken advocaten die gespecialiseerd zijn in het voeren van juridische procedures, waaronder beslag en executie. Zij denken graag met je mee over kansen en risico’s. Neem gerust contact op als je vragen hebt. De contactgegevens van onze advocaten vind je hier.