Wanprestatie? Recht op schadevergoeding…

Als je van een contract af wil, dan is de eerste vraag die beantwoord moet worden of er sprake is van wanprestatie. Van wanprestatie spreek je als de andere partij zijn contractuele afspraken niet nakomt. Als die situatie zich voordoet, dan biedt de wet de mogelijkheid het contract te ontbinden (tenzij de ontbinding contactueel is uitgesloten). Voorwaarde is wel dat je de wederpartij eerst schriftelijk in gebreke hebt gesteld (meestal gebeurt dit in de vorm van een aanmaning), waarbij je de wederpartij een redelijke termijn geeft om alsnog na te komen. Als de wederpartij niet binnen deze termijn nakomt, dan verkeert hij in verzuim en kan de overeenkomst worden ontbonden. Daarnaast heb je in principe recht op vergoeding van de schade die het gevolg is van de wanprestatie.

Er zijn ook situaties waarin je in het geval van wanprestatie het contract (de overeenkomst) direct mag ontbinden, zonder dat je de wederpartij eerst in gebreke moet stellen. Dit doet zich voor als de wederpartij überhaupt niet meer kan nakomen (ook niet als je hem alsnog de gelegenheid daartoe geeft), of als de wederpartij zelf aangeeft zijn afspraken niet meer te zullen nakomen.

Beëindiging van een contract of overeenkomst door opzegging

Bijna alle denkbare contracten kunnen worden beëindigd door opzegging. Voorbeelden van contracten die niet door opzegging kunnen worden beëindigd zijn (i) de overeenkomst van eeuwigdurende erfpacht, of (ii) een aandeelhoudersovereenkomst (tenzij bepaald is dat deze wel kan worden opgezegd).

Hoe zeg je een contract of overeenkomst op?

Als het goed is bevat een contract een regeling waarin de opzegging van het contract is geregeld. De eerste stap is dus om het contract (en de algemene voorwaarden die van toepassing zijn) goed te lezen voordat het contract wordt opgezegd. Bij veel contracten is bepaald dat de opzegging schriftelijk moet geschieden met in achtneming van een opzegtermijn. In principe is het zo dat als deze formaliteiten niet goed worden toegepast, het contract niet eindigt en de opzegging dus geef effect heeft.

Beëindiging van een contract door opzegging

Bijna alle denkbare contracten kunnen worden beëindigd door opzegging. Voorbeelden van contracten die niet door opzegging kunnen worden beëindigd zijn (i) de overeenkomst van eeuwigdurende erfpacht, of (ii) een aandeelhoudersovereenkomst (tenzij bepaald is dat deze wel kan worden opgezegd).

Let op: check de wet!

In een aantal gevallen bevat de wet bepalingen die bij de opzegging van contracten in acht moeten worden genomen. Denk bijvoorbeeld aan arbeidsovereenkomsten, huurovereenkomsten en agentuurovereenkomsten. Ook als het contract vermeldt dat er tussentijds opgezegd kan worden (wat meestal het geval is) dan gelden aanvullende voorschriften en beperkingen die de beëindiging bemoeilijken of zelfs in de weg kunnen staan.

Wat te doen als het contract of de overeenkomst geen opzegmogelijkheid bevat?

Als het contract geen opzegmogelijkheid bevat, dan moet aan de hand van eventueel toepasselijke wettelijke bepalingen en de inhoud van het contract worden beslist hoe het contract alsnog kan worden beëindigd. Hierbij gelden de volgende uitgangspunten:
• als het contract is aangegaan voor bepaalde tijd, dan eindigt het contract pas na afloop van die termijn;
• als het contract is aangegaan voor het verrichten van een bepaalde opdracht (bijvoorbeeld voor het bouwen van bepaalde software) dan eindigt het contract pas nadat die opdracht is afgerond.
Betekent dit dat er dan geen mogelijkheden zijn om vroegtijdig van het contract af te komen in deze twee voorbeelden? Nee, dan zijn er nog steeds de volgende mogelijkheden:
• de eerste mogelijkheid is om in overleg met de wederpartij tot een beëindigingsregeling te komen. Dit vergt uiteraard overleg met je contractspartij en eventueel in meer of mindere mate een compensatie voor negatieve gevolgen voor de andere partij;
• de tweede mogelijkheid is het doen van een beroep op overmacht of gewijzigde omstandigheden (waar vanwege het corona-virus sprake van kan zijn), waardoor er mogelijkheden zijn om de overeenkomst te ontbinden (bij overmacht) of de overeenkomst aan te passen of te beëindigen (op grond van gewijzigde omstandigheden). Meer over overmacht en gewijzigde omstandigheden lees je hier.

Opzegging van duurovereenkomsten

Tot slot is er nog een laatste categorie, namelijk duurovereenkomsten voor onbepaalde tijd. Dit zijn overeenkomsten die niet zijn aangegaan met het oog op een specifieke opdracht of werk dat op een gegeven moment voltooid is. Voorbeelden van dergelijke duurovereenkomsten zijn distributieovereenkomsten, licentieovereenkomsten, arbeidsovereenkomsten (voor onbepaalde tijd), huurovereenkomsten (voor onbepaalde tijd) en franchiseovereenkomsten.

In sommige gevallen bepaalt de wet hoe de overeenkomst kan worden beëindigd (denk aan de arbeidsovereenkomst en de huurovereenkomst). In andere gevallen gelden in principe alleen de contactueel overeengekomen opzegbepalingen (denk aan de licentieovereenkomst).

Maar wat te doen als de duurovereenkomst niets vermeld over de opzegging? Ook in die gevallen is het uitgangspunt dat opzegging mogelijk is, maar daarbij maak ik meteen de kanttekening dat de daarbij in acht te nemen opzegtermijn afhankelijk is van de betreffende situatie. Zo is het zelfs denkbaar dat de opzegging van de duurovereenkomst gepaard gaat met de plicht de wederpartij tot op zekere hoogte te compenseren.

Dit artikel maakt onderdeel uit van de blogserie van Penrose over 9 belangrijke corona-crisismaatregelen. Penrose is een advocatenkantoor in Amsterdam gespecialiseerd in onder andere contractenrecht en juridische procedures. Kijk op onze website (www.penrose.law) voor meer informatie en neem vrijblijvend contact op met Lukas Witsenburg (l.witsenburg@penrose.law) of bel +31 20 2400710.

Advocatenkantoor Penrose, Amsterdam.