Tip 1: kies wat belangrijk(st) is voor je nieuwe onderneming

Dat is net zo logisch als het lijkt. Het is belangrijk om te bepalen wat de drijfveren nu zijn bij het opzetten van de onderneming en wat die straks zullen zijn bij het uitbouwen van startup naar scale-up. Denk aan de volgende zaken:

1. kosten;
2. groei;
3. financiering;
4. aansprakelijkheid van de oprichters;
5. aantal oprichters;
6. risico ten aanzien van de onderneming.

Denk hier goed over na en bepaal ook een volgorde van wat voor jou / jullie het meest belangrijke is. De uitkomst helpt namelijk bij het bepalen van de rechtsvorm. Als de opstartkosten tot een absoluut minimum moeten worden gehouden, geeft dat waarschijnlijk een andere uitkomst dan wanneer de financiering voor de aanvangsperiode al helemaal op orde is.

Tip 2: lees je in en vraag advies

Inlezen is leuk en belangrijk maar het is lastig om het kaf van het koren te scheiden bij wat er online over startups is te vinden. Voor het oriënteren op investeerders is bijvoorbeeld de NVP een goed begin. Het zwaartepunt ligt echter op het vragen van advies en dan bedoel ik niet meteen het inschakelen van dure externe adviseurs. Praat eerst eens met jonge en oudere ondernemers. Hoe hebben zij deze keuze gemaakt? Was die toen goed en wanneer niet meer? Er zijn ook genoeg adviseurs die het leuk vinden om eerst vrijblijvend mee te denken en te sparren om een zo goed mogelijke start te maken. De advocaten van Penrose zijn zulke adviseurs!

Tip 3: beperk de keuze

De drie meest voor de hand liggende rechtsvormen voor een startende onderneming zijn:

1. eenmanszaak;
2. vennootschap onder firma; of
3. besloten vennootschap.

De vereniging en stichting vallen eigenlijk altijd af omdat ze veel minder geschikt zijn om een commerciële onderneming mee te runnen. Er bestaan nog wat exoten zoals de EESV en de coöperatie maar die zullen mogelijk pas interessant zijn voor de volwassen fase van een bedrijf.

De keuze voor de rechtsvorm is in de praktijk te vaak overwegend financieel ingegeven. Ik zeg expres ‘te’ omdat doorgaans maar één adviseur om advies wordt gevraagd, namelijk de boekhouder of accountant. Voor de beginfase van een startup raadt hij of zij in voorkomende gevallen een eenmanszaak of een vennootschap onder firma (VOF) aan. De reden is simpel: de kosten van het opzetten zijn erg laag en zolang er nog weinig winst wordt gemaakt, is het financieel voordeliger vanwege zaken zoals de zelfstandigenaftrek en de mkb-winstvrijstelling. Ook zullen de operating costs iets lager zijn (hoewel dat naar onze ervaring niet echt hoeft als de administratie vanaf het begin strak wordt opgezet en bijgehouden).

Nadeel eenmanszaak voor een startup

Wanneer je in je eentje een nieuwe onderneming begint ligt het voor de hand een eenmanszaak te beginnen. Een simpele inschrijving bij de Kamer van Koophandel (KvK) volstaat en je kunt aan de slag. Als gezegd, bij een bescheiden winst bestaat er fiscaal voordeel.

Het grote nadeel van een eenmanszaak is dat dat de ondernemer met al zijn privévermogen volledig aansprakelijk is voor alle schulden van de eenmanszaak. Dit betekent dus dat als de privéonderneming failliet gaat, de ondernemer zelf in privé ook failliet gaat. Veel beginnende ondernemingen mislukken. Dat is vaak niet eens zo erg want het betekent persoonlijke groei en bagage voor de volgende venture. Dat wordt anders als de schulden van de onderneming te groot zijn en een faillissement of de schuldsanering de enige optie is. We zien dit in de praktijk misgaan.

Bovendien is een eenmanszaak een veel minder aantrekkelijke rechtsvorm voor potentiële investeerders. Daarmee leent een eenmanszaak zich niet voor een start up met serieuze groeiplannen.

Nadeel Vennootschap Onder Firma voor een startup

De vennootschap onder firma (VOF) is vergelijkbaar met de eenmanszaak. Wederom volstaat voor de oprichting een simpele inschrijving bij de KvK met het liefst een schriftelijke VOF overeenkomst. Als rechtsvorm komt de VOF aan de orde wanneer je met twee of meer personen een onderneming wenst op te zetten. Een VOF en een maatschap liggen overigens dicht tegen elkaar aan. Een maatschap is een samenwerkingsverband voor gezamenlijke beroepsbeoefenaars zoals artsen en notarissen. Maar als de startup echt een bedrijf is dan zullen de samenwerkende partners een VOF vormen. Het is overigens mogelijk dat die partners BV’s zijn maar vaak zijn het privépersonen die een VOF aangaan.

Het grote nadeel van de VOF is dat op basis van de wet alle vennoten persoonlijk aansprakelijk zijn voor alle schulden van de VOF. Dus ook voor schulden gemaakt door de medevennoten. Net als bij de eenmanszaak kunnen schuldeisers van de VOF hun vorderingen uiteindelijk verhalen op het privévermogen van de vennoten. Ze moeten wel eerst het ondernemingsvermogen van de VOF aanspreken, maar uiteindelijk kan een schuldeiser bij privé uitkomen en deze kan kiezen welke VOF partner(s) hij wel en niet privé aanpakt. Het komt in de praktijk voor dat één van de vennoten een zakelijke afslag neemt waar de andere vennoten niet achter staan of zelfs niet eens van afweten en dat zij daardoor in zeer grote financiële problemen komen.

Een VOF is minder geschikt om investeerders aan te trekken want die kunnen geen aandelen krijgen. Daar is soms wel een mouw aan te passen door middel van een zogenaamde commanditaire vennootschap met een stille vennoot naast één of meerdere actieve beherende vennoten. Ook deze rechtsvorm kent haken en ogen en veel professionele investeerders zien liever echte aandelen tegenover hun investering staan.

BV voor een startup

De BV wijkt af van de eenmanszaak en VOF. Enkele belangrijke kenmerken van een BV zijn:

1. een in aandelen verdeeld kapitaal gehouden door aandeelhouders (de eigenaren);
2. de dagelijkse leiding wordt gevoerd door het bestuur die dezelfde personen als de eigenaren kunnen zijn;
3. aandeelhouders zijn niet aansprakelijk voor schulden van de BV. Zij storten alleen het aandelenkapitaal;
4. bestuurders zijn niet aansprakelijk voor schulden van de BV, tenzij er bijvoorbeeld sprake is van wanbeleid.

De hoogte van het aandelenkapitaal kan geen belemmering zijn want € 1 is genoeg.

Tip 4: kies en begin

De keuze voor de rechtsvorm is niet onomkeerbaar. Het is mogelijk om de rechtsvorm later te veranderen. Dat brengt wel (juridisch) geregel met zich mee en dus kosten. En ook kunnen er fiscale obstakels zijn. Daarom is het wel verstandig om in één keer zo goed als mogelijk te kiezen.

In de meeste gevallen is -vanuit juridisch perspectief- een besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (BV) de beste rechtsvorm voor een startup. De reden is vooral dat de aansprakelijkheid anders werkt: het is in eerste instantie de BV die de rechtshandelingen aangaat en die daaraan is gebonden. Gaat het mis, dan wordt alleen de BV financieel geraakt en niet de oprichters tenzij sprake is van zeer bijzondere omstandigheden die de oprichters-bestuurders van een BV persoonlijk kan worden verweten: de zogenaamde bestuurdersaansprakelijkheid. Maar dat is de uitzondering. Bij een goede analyse van de risico’s die bij de startup horen, zal de BV vaak de voorkeur verdienen boven een eenmanszaak of VOF, ook al zijn de eerste twee in het begin vaak financieel voordeliger.

Ook investeerders in startups zijn gewend om in BV’s te participeren door middel van aandelen en/of leningen. Hierbij komen dan de belangrijke thema’s aan de orde zoals eigen en/of vreemd vermogen, zeggenschap, minderheidsaandeelhoudersbescherming, commitment van de founders etc. Dit wordt doorgaans vastgelegd in een aandeelhoudersovereenkomst.

Tip 5: houd aansprakelijkheid steeds in de gaten

De kansen ziet een ondernemer wel, maar houd ook de risico’s in de gaten. De aansprakelijkheid voor de oprichter(s) wordt bij de start al deels bepaald door de keuze voor de juiste rechtsvorm. Ook risico en aansprakelijkheid binnen de onderneming zelf verdient aandacht. Dat kan voor een groot deel worden getackeld door middel van goede contracten, zoals bijvoorbeeld een goede opdrachtovereenkomst en algemene voorwaarden. Ook een SaaS-overeenkomst, Service Level Agreement of een licentieovereenkomst kunnen van belang zijn. Vaak is lang niet altijd alles meteen nodig. Een startup moet goed kiezen waar de vaak schaarse middelen aan worden besteed zoals IT ontwikkeling, sales en online marketing. Investeren in juridische documentatie staat vaak niet bovenaan en dat is logisch. Het is evenwel erg verstandig om toch relatief snel een goede set basis contracten te (laten) maken omdat hiermee de aansprakelijkheid van de beginnende onderneming flink kan worden beperkt.

Tot slot

Heb je hulp nodig met het kiezen van de rechtsvorm voor een start-up? Bel ons dan gerust op +31 (0)20 240 0710 of mail naar info@penrose.law. We denken graag met je mee.

Neem voor meer informatie contact op met Hans Klaver.

Dit blog is de tweede in onze reeks van juridische blogs voor startups. Het eerste lees je hier.