De inwerkingtreding van de DSA: wat betekent dit voor het MKB?
Het digitale landschap verandert razendsnel, en met de recente aanname van de Digital Services Act (DSA) door het Europees Parlement, staat de online omgeving aan de vooravond van aanzienlijke veranderingen. Samen met de Digital Markets Act (DMA) is deze nieuwe wetgeving bedoeld om consumenten beter te beschermen en de macht van grote techbedrijven aan banden te leggen.
Wat is de DSA?
De DSA en DMA vormen samen een ambitieus digitaal wetgevingspakket van de Europese Unie. Door regels op te stellen voor online platforms en zoekmachines, wordt nagestreefd om een veiliger, transparanter en eerlijker digitaal ecosysteem tot stand te brengen. Het gaat hierbij om verplichtingen zoals het inregelen van contentmoderatie tot het aanstellen van contactpunten voor gebruikers.
De DSA is een Europese verordening. Dat houdt in dat de DSA rechtstreeks van toepassing is in alle EU-lidstaten, zonder dat aparte nationale wetgeving nodig is. Sinds 17 februari 2024 geldt de DSA voor álle aanbieders van digitale diensten en online platforms in de EU. Denk hierbij aan online marktplaatsen, sociale netwerken, zoekmachines, cloudaanbieders, internetproviders, content platforms en online reis- en accommodatieplatforms. Kortom, een breed spectrum aan online dienstverleners, al is de verwachting dat de focus in eerste instantie hoofdzakelijk zal liggen op de grotere platformen. Een beetje vergelijkbaar met de DMA, welke primair van toepassing is op de zogenaamde ‘poortwachters’, die kernplatformdiensten aanbieden. Dit zijn vooral de big tech bedrijven, zoals Amazon, Google, Meta en dergelijke.
Impact op het MKB
Hoewel de focus lijkt te liggen op de ‘big tech’, is het belangrijk te erkennen dat de DSA van toepassing zijn op en dus gevolgen hebben voor álle aanbieders van digitale diensten binnen de EU. Dus ook voor het MKB. Dit roept de vraag op: is het rechtvaardig dat het MKB moet voldoen aan een wetgeving die hoofdzakelijk lijkt te zijn ontworpen voor de tech giganten binnen de digitale industrie?
Het lijkt lastig om daar een bevestigend antwoord op te geven. Deze wetgeving is initieel bedoeld en gemaakt voor de big tech, de ‘poortwachters’. Hoewel een van de doelen van de DSA is om een gelijk speelveld met innovatie, groei en concurrentievermogen te bevorderen zorgt de bredere toepassing voor ook het MKB eerder naar ‘overregulering’. Hierdoor worden de innovatie, groei en concurrentiepositie van het MKB juist eerder afgeremd in plaats van gestimuleerd.
Wel relevant om op te merken is dat de DSA een getrapte systeem van verplichtingen kent, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen verschillende soorten online dienstverleners op basis van hun invloed en grootte. De kleinere spelers – zoals het MKB – hebben te maken met minder zware eisen dan de grote big tech bedrijven. Dit systeem moet ervoor zorgen dat de lasten evenredig zijn verdeeld en dat er geen onnodige druk wordt gelegd op kleinere bedrijven die niet dezelfde middelen of invloed hebben als de grotere bedrijven.
Aansprakelijkheid onder de DSA
Voor het MKB is het van essentieel belang om te begrijpen hoe de DSA de dagelijkse processen kan beïnvloeden. Hoewel digitale dienstaanbieders en -platformen in beginsel niet aansprakelijk zijn voor digitale content die door een gebruiker op het online platform wordt geplaatst, stelt de DSA verplicht dat het mogelijk wordt voor iedere gebruiker om content van een digitale dienst als potentieel illegaal/inbreuk makend aan te merken, bijvoorbeeld via een notice-and-takedown procedure. Wanneer de aanbieder de content vervolgens niet of niet tijdig verwijdert, kan de aanbieder aansprakelijk worden gehouden voor die content.
Digitale dienstaanbieders moeten daarnaast transparanter worden over advertenties op het platform, eventuele aanbevelingssystemen die worden toegepast, alsook waarom bepaalde content van het platform is verwijderd. Wanneer een aanbieder reclame toont op het online platform is deze verplicht om duidelijk te maken dat het 1) om een advertentie gaat, 2) namens wie die advertentie wordt getoond, 3) wie de advertentie heeft betaald en 4) waarom die reclame wordt getoond aan de gebruiker. Daarbij is het tonen van reclames op basis van persoonsprofielen die bestaan uit bijzondere persoonsgegevens (zoals seksuele geaardheid, politieke voorkeur en medische gegevens) uit den boze.
Wanneer op een platform bovenaan de zoekresultaten bepaalde ‘aanbevelingen’ of ‘relevant voor jou’ als eerste worden getoond, dient de dienstaanbieder de gebruiker in duidelijke en begrijpelijke taal te informeren waarom dergelijke resultaten bovenaan staan.
Daarnaast moet de aanbieder kunnen motiveren waarom bepaalde content geplaatst door derden op het platform is verwijderd. De aanbieder dient niet alleen te motiveren waarom bepaalde content is verwijderd, maar ook over de mogelijkheden van beroep tegen een dergelijk besluit.
Sancties en toezicht
Het voornaamste risico bij het niet voldoen aan de DSA vormt de financiële boete in geval van niet-naleving, dat is maximaal 6% van de wereldwijde jaaromzet. Daarnaast kunnen er correctieve maatregelen worden opgelegd of kan er in het uiterste geval een verbod op bepaalde bedrijfsactiviteiten worden opgelegd. Verder zullen sancties evident leiden tot reputatieschade.
De verantwoordelijkheid voor het toezicht op en de handhaving van de DSA ligt primair bij de nationale autoriteiten van de EU-lidstaten. Ieder EU-land heeft een Digital Services Coördinator aangesteld, die als centraal aanspreekpunt dient voor het toezicht op de naleving binnen hun jurisdictie. Voor Nederland is dat de Autoriteit Consument & Markt (ACM). Gelet op de significante impact op de interne markt en het grensoverschrijdende karakter van hun diensten speelt de Europese Commissie ten opzichte van big tech bedrijven ook een grote rol, met de bevoegdheid tot het instellen van rechtstreeks onderzoek en op te leggen sancties.
Uitdagingen en kansen
Het tijdig reageren op de DSA en DMA is essentieel voor bedrijven die actief zijn in de digitale ruimte en dan met name ook de big tech bedrijven. Het anticiperen op de DSA en DMA vereist een aanpak vanuit zowel juridisch, technisch als bedrijfsstrategisch oogpunt. Het is een doorlopend proces dat commitment van zowel interne als externe stakeholders vereist. Andere voorbereidende maatregelen zouden bijvoorbeeld kunnen zijn:
- proactief communiceren over de inspanningen en bereidheid om aan de nieuwe regelgeving te voldoen;
- samenwerken met branchegenoten teneinde effectieve benaderingen te ontwikkelen én te delen gelet op de gemeenschappelijke uitdagingen op basis van de DSA en DMA;
- het openen of versterken van de dialoog met regelgevende autoriteiten (zoals de ACM). Dit zou kunnen helpen bij het verduidelijken van verwachtingen en tijdig kennis nemen van aanpassingen in of interpretaties van de toepasselijke wet- en regelgeving.
Hoewel het voor het MKB een uitdaging kan zijn om aan de nieuwe vereisten te voldoen, biedt het ook kansen om eerlijker te concurreren in de digitale markt. Door zich te richten op de kernprincipes van transparantie, consumentenbescherming en eerlijke concurrentie, kunnen kleinere bedrijven blijven groeien en innoveren. Dit voorkomt niet alleen sancties en reputatieschade, maar zou bovendien als unique selling point kunnen worden ingezet richting consumenten én investeerders. Door compliant en transparant te zijn kan het aanpassingsvermogen, de veerkracht en betrouwbaarheid van de organisatie immers worden onderstreept hetgeen juist ook weer een strategisch voordeel kan opleveren
Wil je meer weten over de DSA en de (potentiele) impact daarvan op jouw organisatie, neem contact op met Chantal Bakermans.
Advocatenkantoor Penrose, Amsterdam.
