Juridische bescherming voor algoritmes of daaruit voortvloeiende data? Hoe zit dat?
Je zit op social media en ziet een grappig kattenfilmpje. Uiteraard waardeer je het filmpje met een dikke ‘like’. Direct daarna verschijnt er een filmpje van een vrolijke Labrador puppy. Daar kijk je twee seconden naar, maar vervolgens scroll je door naar een volgende video. Vanaf dat moment weet het social media platform dat jij meer interesse hebt in katten in plaats van in honden. Dat weten ze door ‘het algoritme’. Het algoritme zorgt er dan ook voor dat je in de toekomst meer kattenfilmpjes getoond krijgt en die met honden zullen verdwijnen. Feitelijk neemt het algoritme meer en meer de beslissingen over wat jij als kijker voor filmpjes te zien krijgt.
Vanuit technologisch en marketing perspectief klinkt dat super interessant, vanuit privacyrechtelijk perspectief zijn er ook bedenkingen. Is het immers wenselijk dat het social media platform zoveel over mijn persoonlijke interesses te weten komt? Wil ik dat wel? Relevante vragen, maar dit blog gaat over een andere vraag, namelijk in hoeverre er een auteursrecht kan worden geclaimd op algoritmes of de daaruit voortvloeiende data.
Wat beschermt het auteursrecht?
Het auteursrecht is het exclusieve recht van de maker om zijn werk van letterkunde, wetenschap of kunst te publiceren en te reproduceren. Een ‘werk’ geniet pas auteursrechtelijke bescherming wanneer het een eigen oorspronkelijk karakter heeft en het persoonlijk stempel van de maker draagt. Dit betekent dat het werk in de eerste plaats niet ontleend mag zijn aan het werk van een ander. Ten tweede moet het werk een zelfstandige uitdrukking vormen van de creativiteit van de maker, oftewel er moet sprake zijn van ‘scheppende menselijke arbeid’ en enige creativiteit. Dat houdt ook in dat alleen een mens auteursrecht kan claimen. Apen kunnen bijvoorbeeld geen auteursrecht hebben. Zo werd de foto gemaakt door een wilde Kuifmakaak – hoewel bijzonder goed gelukt – niet als een auteursrechtelijk beschermd werk gezien. Maar hoe zit het met computers die creatieve werken maken? Denk bijvoorbeeld aan het schilderij dat met behulp van kunstmatige intelligentie werd gemaakt (en uiteindelijk voor bijna 4 ton is verkocht)?
Algoritme versus computerprogramma
Computerprogramma’s zijn door de Nederlandse Auteurswet ook bestempeld als werken die voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking kunnen komen. Het gaat dan vooral om de broncode van die computerprogramma’s. Een algoritme is evenwel iets anders. Waar een algoritme in feite de instructiebeschrijving is van een oplossing voor een probleem, vormt het computerprogramma de implementatie van dat algoritme.
Een algoritme kun je in die zin vergelijken met de functionaliteit van een computerprogramma. Functionaliteiten zijn in beginsel uitgesloten van bescherming door het auteursrecht. Het gaat hier immers om het achterliggende idee van het computerprogramma en “ideeën zijn vrij”. Een idee kan op zichzelf niet worden gemonopoliseerd of geprivatiseerd. Alleen de uitdrukking of nadere uitwerking van ideeën (zoals de implementatie daarvan in een computerbroncode) kan door het intellectueel eigendomsrecht worden beschermd.
Een volgende vraag is dan hoe het zit met de door het algoritme gegenereerde resultaten of data. Zoals hiervoor al verklapt, vereist een geldige auteursrechtclaim dat er sprake is van ‘scheppende menselijke arbeid’. Wanneer een computer op basis van een algoritme een bepaalde uitkomst bepaalt of genereert, is er feitelijk dus geen sprake van die benodigde menselijke invloed en creativiteit. Maar, er zijn ook algoritmes die in sterke mate afhankelijk zijn van menselijke input en sturing. Wanneer de mens voorafgaand veel handelingen moet verrichten om de computer te kunnen laten creëren, zou je kunnen beargumenteren dat aan het creativiteitsvereiste en het vereiste van scheppende menselijke arbeid wordt voldaan. Op grond van deze benadering, worden in China de resultaten en data van sommige algoritmes wel beschermd door het auteursrecht.
Andere IE-regimes die bescherming kunnen bieden aan algoritmes
Naast het auteursrecht, zou de bedenker van een algoritme mogelijk ook een beroep kunnen doen op het octrooirecht of bescherming als bedrijfsgeheim. Hoewel een octrooi een sterk recht is omdat het geen uitzondering kent voor zelfstandige ontdekking, wordt ‘software als zodanig’ door de Rijksoctrooiwet 1995 en het Europees Octrooiverdrag in beginsel uitgesloten van mogelijk octrooiering. Dat is enkel anders wanneer de software bijdraagt tot het creëren van een technisch effect in het kader van een technische oplossing voor een technisch probleem.
Bescherming van het algoritme als bedrijfsgeheim is ook een optie. En wellicht ook eenvoudiger omdat geen registratie vereist is. Bovendien kan het algoritme hierdoor in bredere zin – over landsgrenzen heen – worden beschermd en ingeroepen. Uiteraard mits aan de voorwaarden van de Wet bescherming bedrijfsgeheimen (Wbb) wordt voldaan. Lees meer over de Wbb in deze blog. Het nadeel van bescherming als bedrijfsgeheim is evenwel dat hiermee geen bescherming tegen reverse engineering wordt geboden. Immers, wanneer een bepaald algoritme niet wordt beschermd door een intellectueel eigendomsrecht, maar geheim wordt gehouden, staat het een ander vrij om dat algoritme nader te onderzoeken teneinde de onderliggende werking ervan te achterhalen.
Kortom, mijn antwoord op de beginvraag of juridische bescherming voor algoritmes of daaruit voortvloeiende data mogelijk is, zou toch vooral zijn: Nee, in beginsel niet.
Heeft u een algoritme ontwikkeld en wilt u meer weten over de eventuele (on)mogelijkheden voor bescherming daarvan, of heeft u een andere vraag over intellectuele eigendomsrechten, neem dan contact op met Chantal Bakermans.
Advocatenkantoor Penrose, Amsterdam.
Anderen zochten ook naar:
